انتظار یونسکو از توریسم ایران
درحالی‌که سازمان ملل، عنوان توسعه پایدار گردشگری را برای سال 2017 برگزیده است، سازمان گردشگری ایران نیز با برگزاری یک نشست، فعالان این صنعت را به هم‌اندیشی پیرامون این موضوع فراخواند. به گزارش «دنیای اقتصاد» رئیس دفتر منطقه‌ای یونسکو در ایران، در نشست «هم‌اندیشی گردشگری پایدار برای توسعه» که صبح دیروز در محل سازمان برگزار شد، با اعلام خبر برنامه آموزشی ویژه برای راهنمایان گردشگری که با محوریت پایگاه‌های میراث جهانی و جاده ابریشم طراحی شده و قرار است به‌زودی با همکاری سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و یونسکو اجرا شود، اظهار کرد:« این برنامه در راستای سال بین‌المللی گردشگری پایدار برای توسعه برگزار می‌شود. همچنین یونسکو از سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در طرح پایلوت کریدور گردشگری شوش، شوشتر و چغازنبیل برای تبدیل این مکان‌ها به‌عنوان مقاصد یکپارچه گردشگری فرهنگی حمایت می‌کند.»
استرکیش لاروش در ادامه سخنانش گفت: «گردشگری مانند دیگر اشکال توسعه می‌تواند باعث بروز سهمی از مشکلات همانند جابه‌جایی اجتماعی، از دست رفتن میراث‌فرهنگی، وابستگی اقتصادی و فرسایش محیط‌زیست شود. در نتیجه فعالیت‌های مرتبط با گردشگری با هر انگیزه‌ای، باید پایدار باشد. گردشگری پایدار حالتی از گردشگری است که در آن به افراد محلی، مسافران، میراث‌فرهنگی و محیط‌زیست ارج نهاده می‌شود.» این مقام بین‌المللی با تاکید بر اینکه همه ذی‌نفعان باید از توسعه پایدار آگاهی داشته و به آن متعهد باشند، اظهار کرد: «جوامع محلی نیز باید در قبال پایگاه‌های میراث جهانی و محیط اطراف آن احساس مسوولیت و توانمندسازی داشته باشند؛ زیرا این احساس مسوولیت به حفاظت از گردشگری پایدار و مدیریت آن منجر می‌شود.» لاروش همچنین در ادامه به ضرورت تعیین تکلیف فرآیند تهیه برنامه ملی گردشگری کشور نیز اشاره کرد. او در این‌باره گفت: «باور دارم نهایی کردن فرآیند پیش‌نویس برنامه ملی گردشگری بسیار اهمیت دارد. امیدوارم سند نهایی فشرده و عملی و امکان اجرایی شدن در تمام سطوح ملی و استانی و محلی را داشته باشد. در همین راستا، دفتر یونسکو نیز به‌صورت مستمر و کامل از این فرآیند حمایت کرده است و حمایت خود را ادامه خواهد داد.»
گردشگران تصویر روشنی از ایران ندارند
او با بیان اینکه اعضای یونسکو بر این باورند که ذی‌نفعان میراث جهانی و گردشگری مسوولیت مشترکی برای حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی مشترک در راستای توسعه پایدار از طریق مدیریت صحیح گردشگری دارند، تاکید کرد: «در حال حاضر، 21 پایگاه میراث جهانی در ایران وجود دارد که مهم‌ترین جاذبه‌ها برای گردشگران داخلی و خارجی محسوب می‌شوند. از این‌رو تعداد کثیری از گردشگران بین‌المللی که به این کشور سفر می‌کنند برای تجربه کردن فرهنگ و کسب اطلاعات بیشتر از تاریخ غنی و لذت بردن از طبیعت زیبای ایران به این کشور می‌آیند.» در همین حال لاروش یادآور شد: «بسیاری از گردشگران بین‌المللی اطلاعات زیادی از کشور و تصویر روشنی از ایران ندارند. بنابراین برندسازی، بازاریابی و ارتباطات بسیار حائز اهمیت است.»
گنج مدفون در خلیج‌فارس را دریابید
او همچنین به اهمیت میراث فرهنگی مدفون در پهنه آبی خلیج‌فارس اشاره کرد و گفت: «علاوه‌بر کار در زمینه پایگاه‌های میراث جهانی، بر میراث‌فرهنگی زیر آب در خلیج‌فارس و دریای خزر نیز تاکید داریم. خلیج‌فارس در بخش‌های بزرگی با منظری پنهان‌شده روبه‌رو است و این احتمال وجود دارد که به‌عنوان یک راه باستانی که از هندوستان و چین به کشورهای حوزه خلیج‌فارس و اروپا عبور می‌کرده هزاران کشتی غرق‌شده را در خود جای داده باشد. این امر برای ما فرصت ارزشمندی فراهم می‌کند تا بتوانیم در مورد توسعه پایدار و گردشگری، موزه‌های زیر آب را با محوریت زمینی‌پژوهی ایجاد کنیم.»
لزوم کسب اطمینان از آمادگی جامعه میزبان
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز که در این نشست حضور داشت، با بیان اینکه این نشست‌ها به‌صورت مستمر با حضور مدیران بخش گردشگری، فعالان و صاحب‌نظران این بخش به‌منظور همفکری و هم‌اندیشی برای تنظیم چارچوب مشخص و برنامه‌ریزی برای دستیابی به اهداف گردشگری پایدار برگزار خواهد شد، گفت: «نام‌گذاری سال 2017 به‌نام سال توسعه پایدار گردشگری اتفاق مهم و سرمایه خوبی است؛ اما چگونگی استفاده از این فرصت موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
زهرا احمدی‌پور در عین حال تاکید کرد: «برای توسعه پایدار گردشگری به روابط سیستماتیک بین‌دستگاهی با عزم و اراده ملی برای مدیریت این بخش نیاز داریم.» او با اشاره به اینکه گردشگری در قالب یک صنعت می‌تواند به یکی از عناصر تعیین‌کننده سیاست‌های کلی نظام تبدیل شود، افزود: «ادبیات توسعه پایدار بر مبنای پاسخ‌گویی به نیازهای فعلی انسان، بدون خدشه وارد کردن به توانایی و منابع موردنیاز نسل آینده پایه‌ریزی شده است و ما برای صیانت از توانایی نسل آینده ملزم به رعایت ملاحظاتی در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی هستیم.»
معاون رئیس‌جمهوری تصریح کرد: «با پذیرفتن تعهد اخلاقی به‌عنوان یک اصل در بحث توسعه پایدار، حفظ منابع اجتماعی و سرمایه‌های انسانی، محیطی و اقتصادی در کانون توجه قرار می‌گیرد و ما باید بر این اساس، مدیریت منابع و چگونگی استفاده از ظرفیت‌های موجود را برای ایجاد رفاه عمومی و نیز رعایت حقوق تمامی افراد و حرکت جامعه به‌سوی افقی امیدبخش در دستور کار قرار دهیم.» احمدی‌پور با بیان اینکه صنعت گردشگری در مقایسه با سایر صنایع سریع‌ترین رشد را داشته است، بررسی سرعت این رشد در مسیر دستیابی به پایداری در این حوزه را مورد تاکید قرار داد و اضافه کرد: «با تنظیم رابطه جامعه میزبان و میهمان می‌توانیم ثروت تولید کنیم.
بر این اساس باید به این نکته توجه کنیم که آیا جامعه میزبان از آمادگی لازم برای میزبانی گردشگر و در عین حال توانایی محافظت از پهنه هویتی خود برخوردار است یا خیر.»
رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تصریح کرد: «در توسعه پایدار گردشگری باید به جایگاه جامعه میزبان توجه شود. همچنین باید تغییرات جامعه میزبان در نتیجه وارد شدن ثروت و درآمد مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت نتیجه این بررسی‌ها است که نشان می‌دهد آیا ما در مسیر توسعه گردشگری پایدار حرکت می‌کنیم یا نه.» او همچنین یادآور شد: «معرفی فرصت‌ها و مسیرهای جدید گردشگری، گردشگر را به‌طرف خود می‌کشاند. باید درعینِ معرفی این فرصت‌های جدید و پیش از ورود مقاصد جدید به چرخه گردشگری، به پیوست فرهنگی و توسعه پایدار توجه کنیم.» احمدی‌پور در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه سیاست‌های قائم‌به‌فرد دستیابی به توسعه پایدار در حوزه گردشگری را ناممکن می‌کند، توضیح داد: « وابستگی صرف سیاست‌ها به افراد، سبب خواهد شد که با هر تغییر رویکردی، روند اجرای سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها با چالش مواجه شود.»
معاون رئیس‌جمهوری با تاکید بر اینکه برای توسعه صنعت گردشگری باید به چارچوب‌هایی مشخص دست پیدا کرد، یادآور شد: «در حوزه گردشگری دو رویکرد سلبی و ایجابی وجود دارد، اما آنچه به این بخش کمک می‌کند راه میانه است. باید با استفاده از رویکرد آکادمیک، مسیری را پایه‌گذاری کنیم که بتواند ما را به اهداف تعیین‌شده در سازمان جهانی گردشگری برای سال 2017 در حوزه توسعه پایدار برساند و به این‌ترتیب، هم سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به‌عنوان دستگاه متولی و هم صنعت گردشگری که یک بخش فرادستگاهی است، مسیر خود را پیدا کنند.» وی در پایان تصریح کرد: «سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از پیشنهاد‌ها و نظرات صاحب‌نظران و فعالان عرصه گردشگری برای تبدیل کردن این صنعت به یکی از منابع تولیدکننده قدرت در کشور استقبال می‌کند.»
گفت‌وگوی یک طرفه!
پس از ایراد این سخنان، یک استاد دانشگاه نیز با پرداختن به تعاریف کلیدواژه‌های مطرح در حوزه توسعه پایدار، به بیان تمایز میان مفهوم گردشگری پایدار و توسعه پایدار گردشگری پرداخت. افتخاری تاکید کرد: «ایران در مرحله گردشگری انبوه و کلاسیک است و هنوز نتوانسته به موضوعات پایداری و توسعه پایدار ورود کند.» همچنین در ادامه این مراسم، نمایندگانی از بخش خصوصی به بیان فعالیت‌های خود در عرصه توسعه پایدار گردشگری پرداختند و نظرات خود را در راستای قرار گرفتن گردشگری ایران در مسیر توسعه پایدار ابراز کردند. با این حال، عدم حضور رئیس سازمان یا دست‌کم معاونان و مدیران میانی این نهاد در ادامه نشست، محل گلایه شرکت‌کنندگان در این همایش شد؛ آنها با تاکید بر ضرورت شکل‌گیری گفت‌وگوی دوسویه در این ارتباط، چنین بحث یک جانبه‌ای را بی‌حاصل توصیف کردند.
دیدگاه شما